Trong bối cảnh cuộc chiến pháp lý giữa Elon Musk và OpenAI ngày càng gay cấn, những cáo buộc mới đây nhắm vào OpenAI về việc sử dụng lệnh triệu tập (subpoena) để dằn mặt các nhà phê bình đã gây ra làn sóng phản ứng dữ dội. Cụ thể, trong tuần qua, OpenAI đã gửi lệnh triệu tập tới các tổ chức phi lợi nhuận bị cáo buộc là đã hợp tác với Elon Musk nhằm gia tăng các chỉ trích công khai đối với OpenAI, đặc biệt trong giai đoạn công ty này đang tiến hành chuyển đổi từ mô hình phi lợi nhuận sang kinh doanh có lợi nhuận.
Những lệnh triệu tập này được cho là nhằm hỗ trợ cho lập luận bào chữa của OpenAI trong vụ kiện do X Corp (công ty của Musk) đệ đơn nhằm ngăn chặn quá trình chuyển đổi này. OpenAI tuyên bố rằng các lệnh triệu tập này là cần thiết để thu thập đa dạng các tài liệu, bao gồm cả việc yêu cầu toàn bộ thông tin liên lạc liên quan đến Musk và thông tin về các nhà tài trợ, khoản đóng góp của các tổ chức phi lợi nhuận. Mục đích được đưa ra là để điều tra liệu Musk có liên quan đến các hoạt động này hay có chi trả cho các tổ chức phi lợi nhuận để đưa ra những bình luận chỉ trích hay không. Tuy nhiên, nhiều tổ chức phi lợi nhuận đã lên tiếng cáo buộc rằng OpenAI đang lạm dụng vụ kiện này để quấy rối, bịt miệng và đe dọa những người chỉ trích, đặc biệt là nhắm vào các tổ chức có những quan điểm gay gắt hơn với các công ty của Musk so với chính OpenAI.
Cáo buộc lạm dụng quyền lực pháp lý để bịt miệng
Các tổ chức phi lợi nhuận bị OpenAI nhắm đến đã bày tỏ sự bất bình sâu sắc trước việc bị gửi lệnh triệu tập, cho rằng đây là một chiến thuật đe dọa hơn là một yêu cầu pháp lý chính đáng. Emma Ruby-Sachs, giám đốc điều hành của Ekō – một tổ chức theo dõi người tiêu dùng toàn cầu, đã thẳng thắn chia sẻ với NBC News rằng “cơ sở logic” cho việc gửi lệnh triệu tập là “quá lố bịch đến mức chúng ta phải giả định rằng đây chỉ là một chiến thuật để hù dọa chúng tôi và khiến chúng tôi lùi bước“. Bà cũng nhấn mạnh rằng Ekō đã từng kêu gọi sa thải Musk khỏi vị trí đứng đầu DOGE và chạy một chiến dịch công khai chống lại ông.
Đáng chú ý, Ekō đã từng trao đổi với OpenAI trước khi nhận được lệnh triệu tập, và đã xác nhận rằng phần lớn nguồn tài trợ của họ đến từ các khoản đóng góp nhỏ lẻ của cá nhân, đồng thời họ đã thực hiện nhiều chiến dịch chống lại Elon Musk trong năm qua. Điều này càng củng cố thêm lập luận rằng Ekō không hề nhận được sự hỗ trợ hay tài trợ từ Musk và có một lịch sử lâu dài trong việc vận động chống lại ông và các lợi ích của ông.
Tương tự, The Midas Project, một tổ chức khác chuyên nghiên cứu để đảm bảo AI mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, cũng bị sốc khi thấy nhóm của mình bị mô tả là đang phối hợp với Musk. Tyler Johnston, người sáng lập The Midas Project, đã đăng đàn trên X để làm rõ rằng Musk hoàn toàn không liên quan đến “OpenAI Files” của nhóm, vốn là tài liệu chi tiết về những lo ngại xoay quanh kế hoạch thay đổi mô hình quản trị phi lợi nhuận của OpenAI. Ông còn gay gắt chỉ trích cách vận hành của xAI do Musk đứng đầu, thậm chí còn cho rằng nó khiến OpenAI “trông thánh thiện hơn”. Johnston cũng tiết lộ rằng lệnh triệu tập đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến The Midas Project, khi các công ty bảo hiểm từ chối cung cấp dịch vụ dựa trên thông tin được đưa tin trên báo chí, cho thấy OpenAI không chỉ cố gắng bịt miệng mà còn có thể tìm cách đóng cửa các tổ chức chỉ trích.
Phản ứng trái chiều và những lo ngại về quyền lực
Việc OpenAI gửi lệnh triệu tập đã vấp phải sự phản đối không chỉ từ các tổ chức phi lợi nhuận mà còn từ chính nội bộ công ty. Joshua Achiam, trưởng bộ phận liên kết sứ mệnh tại OpenAI, đã bày tỏ quan điểm cá nhân rằng hành động này “không ổn chút nào”. Mặc dù thừa nhận Elon Musk là một đối thủ mạnh mẽ, Achiam cho rằng OpenAI có nhiều cách thức công khai để đối phó mà không cần dùng đến các biện pháp gây tranh cãi. Ông nhấn mạnh rằng OpenAI có trách nhiệm và sứ mệnh đối với toàn nhân loại, và cần phải hành động một cách minh bạch, tránh trở thành một “thế lực đáng sợ”. Achiam tin rằng sự tín nhiệm của công chúng đối với OpenAI phụ thuộc vào việc công ty nhận được những phản hồi mang tính xây dựng từ nhân viên khi có những dấu hiệu lạm dụng quyền lực.
Trong khi đó, Elon Musk đã tận dụng cơ hội này để củng cố thêm làn sóng chỉ trích trên mạng xã hội, chia sẻ lại bài đăng của Helen Toner, cựu thành viên hội đồng quản trị OpenAI, người đã lên tiếng về “sự dối trá và đe dọa” của OpenAI thông qua các lệnh triệu tập. Musk còn tuyên bố “OpenAI được xây dựng trên một lời nói dối”, thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng mạng.
Các chuyên gia pháp lý cũng có những đánh giá khác nhau. Một số cho rằng yêu cầu của OpenAI có thể còn nghiêm khắc hơn, ví dụ như yêu cầu cung cấp lời khai dưới thề, và việc chỉ yêu cầu tài liệu có thể cho thấy OpenAI thực sự tìm kiếm mối liên hệ với Musk, dù có thể họ đã sai lầm trong nghi ngờ của mình. Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác, như Robert Weissman, đồng chủ tịch của Public Citizen, lại cho rằng các lệnh triệu tập này rõ ràng có mục đích “làm suy yếu quyền tự do ngôn luận và ngăn cản họ lên tiếng”. Ông ví những yêu cầu quá rộng này như “một chiến thuật mà bạn mong đợi từ một tập đoàn kinh doanh cạnh tranh khốc liệt nhất“, và gọi hành vi này là “cực kỳ bất thường” và “hoàn toàn nhằm mục đích đe dọa”.
