Mới đây, cộng đồng khoa học xôn xao trước thông tin các nhà nghiên cứu của OpenAI tuyên bố GPT-5 đã đạt được một đột phá toán học lớn, chỉ để rồi nhanh chóng rút lại lời tuyên bố sau những chỉ trích từ cộng đồng, bao gồm cả CEO của Deepmind, Demis Hassabis, người đã lên tiếng về sự truyền đạt thiếu chuyên nghiệp.
Câu chuyện bắt đầu từ một bài đăng trên X (trước đây là Twitter) của Kevin Weil, quản lý tại OpenAI, cho rằng GPT-5 đã “tìm ra lời giải cho 10 (!) bài toán Erdős chưa được giải quyết trước đây” và có tiến triển trên 11 bài toán khác, mô tả chúng là những vấn đề “mở ra hàng thập kỷ”. Một số nhà nghiên cứu khác của OpenAI cũng đồng tình với tuyên bố này.
Cách diễn đạt này khiến nhiều người hiểu lầm rằng GPT-5 đã tự mình độc lập tạo ra các chứng minh toán học cho những câu hỏi hóc búa trong lý thuyết số. Điều này sẽ là một bước tiến khoa học tiềm năng, cho thấy khả năng của AI tạo sinh trong việc khám phá ra những lời giải mới, thúc đẩy nghiên cứu sáng tạo và mở ra cánh cửa cho những tiến bộ vượt bậc.
Tuy nhiên, nhà toán học Thomas Bloom, người quản lý trang web erdosproblems.com, đã nhanh chóng phản bác. Ông gọi những tuyên bố này là một “sự hiểu lầm nghiêm trọng“, làm rõ rằng thuật ngữ “mở” trên trang của ông chỉ đơn giản có nghĩa là bản thân ông chưa biết lời giải, chứ không phải bài toán đó thực sự chưa được giải. Hóa ra, GPT-5 chỉ đơn thuần liệt kê lại các nghiên cứu hiện có mà Bloom đã bỏ sót.
Sự cố này đã khiến CEO của Deepmind, Demis Hassabis, nhận xét là “đáng xấu hổ“, trong khi đó, Yann LeCun, trưởng bộ phận Meta AI, lại chỉ ra rằng OpenAI đã “tự huyễn hoặc mình” bởi chính sự cường điệu của bản thân.
Các bài đăng gốc trên X đã bị xóa phần lớn, và các nhà nghiên cứu đã thừa nhận sai lầm. Dù vậy, sự việc này càng củng cố nhận thức rằng OpenAI đang là một tổ chức chịu nhiều áp lực và có cách tiếp cận thiếu cẩn trọng. Nó đặt ra câu hỏi về lý do tại sao các nhà nghiên cứu AI hàng đầu lại chia sẻ những tuyên bố “động trời” như vậy mà không kiểm chứng kỹ lưỡng, đặc biệt trong một lĩnh vực vốn đã tràn ngập sự cường điệu và có hàng tỷ đô la đang bị đe dọa. Ngay cả Bubeck, một nhà nghiên cứu của OpenAI, dù biết rõ đóng góp thực sự của GPT-5, vẫn sử dụng cụm từ “tìm ra lời giải” đầy mơ hồ.
Câu chuyện thực sự đáng chú ý ở đây lại đang bị lu mờ: GPT-5 thực tế đã chứng tỏ sự hữu ích như một công cụ hỗ trợ xem xét tài liệu nghiên cứu. Điều này đặc biệt giá trị đối với những vấn đề mà tài liệu liên quan bị phân tán hoặc thuật ngữ sử dụng không nhất quán.
Nhà toán học Terence Tao xem đây là tiềm năng trước mắt nhất của AI trong toán học – không phải giải quyết các bài toán khó nhất chưa có lời giải, mà là tăng tốc các tác vụ tốn thời gian như tìm kiếm tài liệu. Dù đã có một số “ví dụ tiến bộ cô lập” đối với các câu hỏi khó, Tao cho rằng AI hữu ích nhất với vai trò là một trợ lý tiết kiệm thời gian. Ông cũng nhận định AI tạo sinh có thể giúp “công nghiệp hóa” toán học và đẩy nhanh tiến độ trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, chuyên môn của con người vẫn đóng vai trò then chốt trong việc xem xét, phân loại và tích hợp an toàn các kết quả do AI tạo ra vào nghiên cứu thực tế.
